Emoties bij de klimaatopwarming – voordracht Jan Mertens

Klimaatopwarming laat ons niet koud. Van zodra het probleem ter sprake komt, worden we geconfronteerd met tal van emoties. Jan Mertens komt er op uitnodiging van Natuurpunt Markvallei op 18 oktober over praten in Bezoekerscentrum Vallei van het Merkske (De Klapekster). Let op: de lezing start al om 19.30u.

Jan Mertens, zoon van wijlen Staf Mertens, groeide op in Hoogstraten. Hij woont in Leuven, studeerde Germaanse Filologie en werkt als strategisch adviseur bij de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling. Hij is ondertussen bijna veertig jaar actief in de groene beweging. Hij is voorzitter van de denktank Oikos en lid van de redactie van het tijdschrift. Hij is verder onder meer columnist bij MO* en actief bij Waerbeke. Hij schreef het boek “Het doet ertoe. Over verdriet, hoop en verzet.”

Jan Mertens: “Hoe gaan we om met de machteloosheid en het verdriet die we voelen wanneer we de omvang van de klimaatcrisis proberen te vatten? En hoe kunnen we hoop blijven voelen en energie vinden om elke dag opnieuw te handelen, zonder dat we zeker weten wat de uitkomst van onze inzet zal zijn? Over die vragen gaat Het doet ertoe. Heel veel mensen hebben op een of andere manier te maken met soms hevige klimaatemoties. Dat blijkt ook uit verschillende recente onderzoeken, onder meer bij jongeren. We zijn vaak bang van die gevoelens, bang dat ze ons zullen overweldigen. Dat kan ertoe leiden dat we bevriezen of cynisch worden. En dat terwijl die grote gevoelens in wezen positief zijn. Ze wijzen ons erop dat we deel van iets dat groter is dan we zelf zijn. Ze laten ons voelen dat we verdriet hebben voor iets dat er echt toe doet. Anders zou dat alles ons waarschijnlijk niet raken.”

“Die verbondenheid kan een brug vormen naar actieve hoop, een concept dat door Joanna Macy is ontwikkeld. Maar om op dat punt uit te komen, is het wel aangewezen dat we als het ware stap voor stap leren om door die emoties heen te ademen. Ze niet uit de weg gaan, maar er ook niet in blijven hangen. Een deel van dat proces is het onder ogen zien van de urgentie van de ecologische crisis, en hoe die zich uit als een rechtvaardigheidscrisis. Verder is het ook nodig dat we klimaatemoties niet zomaar zien als een ‘individueel’ probleem van mentaal welzijn, dat we zouden kunnen oplossen door een blik coaches open te trekken. De toestand waar we in zitten, hangt samen met een welbepaalde maatschappelijke ordening, die onder meer sterk heeft ingezet op het geloof in een eindeloze groei van productie en consumptie. Er zijn geen ‘magische’ (technologische) oplossingen die er op eenvoudige wijze toe zouden kunnen leiden dat we niet moeten nadenken over een model van welvaart binnen planetaire grenzen.”

Actieve hoop is iets anders dan een soms verkrampt optimisme. Hoop is ook geen statuut, het is een praktijk, het ontstaat in de actie. Het idee van hoop wil zeggen dat je niet weet wat de uitkomst zal zijn van wat je doet, wel dat het zinvol is om het te doen. Elke dag opnieuw worden we uitgenodigd om te doen wat we kunnen doen. En elke dag kunnen we ook opnieuw beginnen. Dat besef maakt ons minder machteloos, en kan ons helpen om nooit cynisch te worden. Dat wil dan ook zeggen dat we het risico van de empathie durven lopen. We kunnen voelen hoe we ouders zijn, hoe we grootouders zijn en hoe we goede voorouders kunnen zijn. Het recente IPCC-rapport maakt het ook zonneklaar: het is absoluut zinvol om nog te vechten voor elke tiende graad extra die we kunnen vermijden. Onze nog niet geboren achterkleinkinderen vragen dat ook aan ons. Actieve hoop wordt zo verbonden met de ideeën van Hannah Arendt. Het gaat erom te handelen, elke dag opnieuw, op de manier die die dag kan, en die een verschil kan maken. Wat dat is, kan voor iedereen anders zijn. Maar het doet ertoe, het is nog niet te laat. Arendt zegt ons dat de grootste vrijheid erin bestaat om te handelen als burger. Laten we dus niet naar onszelf kijken alsof we enkel consumenten zijn, maar als burgers. En als we onszelf kunnen begrijpen als burgers van een mondiale en intergenerationale politieke gemeenschap kunnen we in wezen enkel maar uitkomen bij een soort fundamentele houding van verzet. In het essay wordt gepoogd om om te gaan met uitdagende maar belangrijke vragen. Het is hopelijk een uitnodiging om dit samen te doen. Het kan hopelijk een stap vormen voor een grondhouding waarin verdriet, hoop en verzet met elkaar worden verbonden. Een grondhouding die ons kan helpen om ook de volgende tientallen jaren te blijven handelen, zonder cynisme.”

“Onze kleinkinderen vragen het aan ons. Want het doet ertoe.”

Om zeker te zijn van je plaats kan je inschrijven via de website van Natuurpunt.